Địa danh Ao Vuông nằm ở tổ Ao Vuông, thôn Mỹ Sơn, xã Duy
Phú huyện Duy Xuyên, cạnh UBND xã Duy Phú. Ao có độ sâu gần 10m , rộng đến hơn
4.000 m2.
Theo ông Nguyễn Đức
Nha, tổ Đoàn kết Mỹ Sơn, hiện là Trưởng ban du lịch cộng đồng Homestay Mỹ Sơn
thì trước đây Ao Vuông nguyên là cái ao vuông vứt, mỗi cạnh có chiều dài hơn
200 m, đáy ao bằng phẳng. Tuy nhiên, hiện nay ao đã bị thu hẹp đáng kể. Góc ao
cạnh phía Tây và Nam còn lại là tương đối vuông, còn mặt Bắc và Đông đã bị thay
đổi hình dạng do lấn chiếm cơ nới của người dân địa phương. Theo khảo sát của
chúng tôi, với vị trí ao hiện tại, việc đào ao lấy nước cho hoạt động tưới tiêu
của người xưa là khó có thể xảy ra, vì mực nước ao luôn nằm thấp hơn so với
cánh đồng bên cạnh, lại không có nguồn nước tự nhiên đổ vào. Trong khi cách đó
không xa là đập Thạch Bàn được người Pháp xây dựng tưới tiêu cho cách đồng các
xã khu Tây huyện Duy Xuyên. Theo ông Nguyễn Đức Nha giả thuyết Ao Vuông được
người Mỹ lấy đất xây Khu kỹ nghệ An Hòa và sân bay Đức Dục cũng không thuyết phục
vì từ đời ông nội ông, Ao Vuông đã tồn tại và xung quanh chiếc ao này, đã có
nhiều câu chuyện mang màu sắc truyền thuyết.
Ao
Vuông (cạnh UBND xã Duy Phú)
Nằm cạnh Ao Vuông không xa thuộc cánh đồng đội 10 thôn Bàn
Sơn xã Duy Phú là tảng đá lớn có tên gọi là Đá Dựng. Điều lạ là tảng đá này có
khối vuông vứt, mỗi cạnh 3m. Nằm giữa cánh đồng, xung quanh không có tảng thứ
hai, chính vì vậy mà nhiều giả thuyết đặt ra là tảng đá này được dịch chuyển từ
nơi khác đến. Hiện nay, qua thời gian, thân đá đã bị nứt một đường, dấu nứt còn
mới làm lộ ra chất đá giống với loại đá sa thạch được người Chăm dùng để xây đền
tháp tại Mỹ Sơn. Và từ đây đã có những câu chuyện kể về sự tích tảng đá mô côi
này.
Đá
Dựng - Phía xa là đỉnh Hòn Đền (Mỹ Sơn)
Đến câu chuyện du lịch
dưới chân tháp Mỹ Sơn
Những nhà làm du lịch đang lên kế hoạch khai thác tiềm năng
du lịch văn hóa vùng đất thánh địa. Dự án du lịch Homestay ra đời nhằm khai
thác du lịch làng quê, du lịch văn hóa bằng loại hình lưu trú nhà dân. Câu chuyện
về sự tích Ao Vuông, Đá Dựng đang dần được tái hiện để kể cho du khách trong những
ngày lưu trú tại đây. Người làng kể rằng Ao Vuông, Đá Dựng có từ thời xa xưa,
khi người Chămpa chọn cánh rừng và thung lũng Mỹ Sơn phía trước làm thánh đô.
Người Chămpa đã lấy đất xây đền tháp tạo ra những chiếc ao này. Và để chuyển khối
lượng đất đá trên, họ đã đứng thành hàng dài hàng km chuyền qua tay nhiều người
để vào đến Mỹ Sơn xây dựng, người nhiều óc tưởng tưởng cứ hình dung ngày xưa
nơi đây giống như một đại công trường. Lại có câu chuyện kể rằng ngày xưa có
Ông Đùng, Bà Đùng giúp người Chămpa xây tháp, họ gánh đá bước qua sông Thu Bồn,
chiếc đòn gánh gãy, nên tảng đá rơi xuống, một tảng nằm lại bên cánh đồng bên
kia sông Thu Bồn (thuộc huyện Đại Lộc) và một tảng nằm lại đây. Bước chân họ bước
đến đâu tạo ra những ao vuông.
Đường
vào làng du lịch Homestay Mỹ Sơn
Những
câu chuyện xung quanh sự tích Ao Vuông, Đá Dựng được truyền tụng qua nhiều đời,
người địa phương ai cũng kể. Nhưng đối với du lịch đây là tiềm năng văn hóa độc
đáo cần khai thác. Cùng với các địa danh như đá Chân Tiên (tảng đá có hình chân
tiên), đình Mỹ Sơn, Chùa An Hòa, khu kỹ nghệ An Hòa, sân bay Đức Dục… Một kho
tàng di sản văn hóa dân gian độc đáo sẽ mang đến cho du khách lưu trú lại
Homestay Mỹ Sơn nhiều điều thú vị.
Văn Khoa