Chùa
Trà Nam, xã Duy Vinh ngày nay được xây dựng khang trang, thu hút đông đảo đạo
hữu đến tu tập. Ngôi chùa này gắn liền với câu chuyện về pho tượng Phật.
Theo
như lời kể của các vị hộ tự chùa Trà Nam, chùa được xây dựng bắt đầu từ một pho
tượng. Qua các đời sư kể lại, pho tượng Phật này được các vị tiền hiền của làng
phát hiện trên mảnh đất này. Một đêm mưa xối xả, đất xói lở làm phát lộ pho
tượng. Tuy nhiên, nhân dân trong làng không biết chính xác pho tượng này có từ
thời nào. Với lòng mến mộ đạo Phật sẵn có của mình, nhân dân trong làng cất một
ngôi chùa nhỏ bằng tranh tre nằm bên bờ sông Bàn Thạch, cạnh một cây duối già.
Pho tượng này được thờ và yên vị ở đây cho đến năm 1841, khi sông Bàn Thạch ăn
sâu vào đất liền, ngôi chùa có nguy cơ bị cuốn trôi nên dân làng đã dời chùa
vào sâu cách bờ sông khoảng 500 mét. Đến năm 1954, sau Hiệp định Giơ-ne-vơ, pho
tượng Phật được chuyển đến thờ ở vị trí hiện tại. Khi đó, nơi thờ pho tượng Phật
chưa phải là chùa mà chỉ là một ngôi nhà đơn sơ với vài tấm tranh như một cái
am nhỏ. Nhân dân trong làng và ở các làng xung quanh rất quý pho tượng vì cứ
nghĩ rằng tượng Phật được làm bằng đồng đen. Kẻ gian hay tin liền tổ chức đánh
cắp tượng và đục đẽo ở phần cánh tay, đến khi biết tượng không phải làm bằng
đồng đen thì kẻ gian hoảng sợ, lén đem chôn dưới đất ở ngoài cánh đồng. Đầu
những năm 1960, tình cờ trong một lần đi làm đồng, một người dân đã phát hiện pho
tượng bị chôn vùi dưới đất và đem về thờ ở nhà. Sau đó, pho tượng được đưa về
thờ tại am như trước. Khi giặc Mỹ lập ấp chiến lược thì pho tượng được trưởng
đồn của chế độ cũ là một người sùng đạo Phật ở Hà Lăng đem về thờ trong đồn.
Khi chế độ cũ thành lập khu dồn Xuyên Long ở phía đông thôn Trà Nam thì người
dân yêu cầu chính quyền phải chuyển pho tượng đến khu dồn và thờ ở đó để bà con
có nơi chiêm ngưỡng, lễ bái. Tượng được chuyển về, bà con góp công sức và của
cải để lập một chùa nhỏ mái lợp tôn, tường xây táp-lô.
Qua
bao thăng trầm, pho tượng Phật được xem là một báu vật gắn bó với làng Trà Nam.
Vì cho là pho tượng Phật quá thiêng liêng nên nhân dân Trà Nam ở cánh trên đã
yêu cầu phải chuyển trả lại vị trí trước khi bị đánh cắp, tức là nơi am nhỏ gần
bên bờ sông cổ của làng. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, làng Trà Nam
trở thành một nơi có nhiều cán bộ cách mạng làm cơ sở bí mật hoạt động, đặt địa
chỉ liên lạc với cơ sở chùa Kim Bửu ở Cẩm Kim (Hội An), nơi có cán bộ cách mạng
của tỉnh trú ẩn, chỉ đạo đấu tranh ở nội thị Hội An và vùng đông Duy Xuyên.
Phần rỗng bên trong tượng đã trở thành nơi cất giấu tài liệu bí mật và an toàn
nhất, trong suốt một thời gian dài không bị phát hiện.
Sau
khi đất nước thống nhất, pho tượng Phật vẫn được thờ trong ngôi chùa đơn sơ như
trước. Thậm chí, có lúc mái chùa bằng tranh hay tôn, thậm chí sau trận bão
tượng Phật chỉ được che tạm, nhưng người dân trong làng vẫn đến thắp hương vào
những ngày mồng một, ngày rằm. Chùa trở thành nơi hội tụ tâm linh, tín ngưỡng
của người dân trong làng.
Năm
2010, Đại đức Thích Thông Minh về coi quản ngôi tự, vận động thiện nam tín nữ
khắp nơi cùng với các Phật tử trong làng đã góp công, góp của xây ngôi chùa mới
khang trang ngay trên nền cũ như hiện nay.
Đến
nay, nhân dân Trà Nam vẫn truyền nhau câu:
Đêm nằm nghe trống
Trà Sơn
Chuông ngân Trà Kiệu
Phật đồng Trà Nam.
Và
hơn hết, mọi người đã yên lòng vì pho tượng Phật lắm nỗi thăng trầm đã có một
nơi yên vị đàng hoàng với sự kính trọng, thờ phụng của bà con Phật tử gần xa./.
Tuyết Mai