Nội dung khởi kiện của Philippines xuất phát từ tuyên bố của Trung Quốc về “đường 9 đoạn” hay được gọi là “đường lưỡi bò” mà Trung Quốc tự vẽ ra ở biển Đông, bao gồm một số vùng nằm trong 200 hải lý vùng đặc quyền kinh tế của Philippines và nhiều nước khác. Nói cách khác, Trung Quốc ngang nhiên thâu tóm 90% diện tích biển Đông, bất chấp Công ước Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982 mà Trung Quốc là thành viên ký kết.

Báo Bloomberg (Mỹ) dẫn lời phát ngôn mới nhất của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, ông Hồng Lỗi rằng Trung Quốc bác yêu cầu của PCA về việc đệ trình bằng chứng minh tuyên bố chủ quyền theo bản đồ đường lưỡi bò ở biển Đông. Rõ ràng, phản ứng của Trung Quốc đã không nằm ngoài dự đoán của các chuyên gia, học giả cũng như trong dư luận quốc tế. PCA cho biết cách đây vài tháng, Trung Quốc gửi thông báo nhắc lại rằng Bắc Kinh “không chấp nhận vụ kiện lên Tòa án trọng tài do Philippines khởi xướng”.

Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Philippines, ông Charles Jose lên tiếng yêu cầu Trung Quốc xét lại quyết định không tham gia, bởi PCA là cơ sở giải quyết tranh chấp một cách ôn hòa, cởi mở, và hữu nghị. Nhưng trên thực tế, các động thái hung hăng của Trung Quốc trên biển Đông gần đây, nhất là vụ giàn khoan trái phép Hải Dương 981 trong vùng biển chủ quyền Việt Nam cho thấy Trung Quốc đã phớt lờ chủ trương đối thoại hòa bình theo luật pháp quốc tế và đang theo chiều hướng dùng vũ lực để xâm lược vùng biển đang tranh chấp, có chủ quyền của nước khác. Còn theo bà Bonnie Glaser, thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (Mỹ), dù Trung Quốc không chấp nhận tham gia vụ kiện nhưng nếu càng nhiều nước ủng hộ Philippines đưa vụ việc ra Toà án trọng tài quốc tế thì càng có nhiều khả năng Trung Quốc ít nhất sẽ phải tính đến cái giá về uy tín quốc tế mà họ phải trả trong những vụ việc như thế.

Việc từ chối và né tránh tham gia PCA của Trung Quốc được nhiều chuyên gia, học giả quốc tế lý giải bởi Trung Quốc rất hiểu rõ luật pháp quốc tế. Trung Quốc không thể đưa ra một bằng chứng thuyết phục nào hay nói cách khác là Trung Quốc lấy gì để bảo vệ “đường 9 đoạn” của mình trước công lý quốc tế và dư luận sẽ không bao giờ ủng hộ hành vi bất chấp luật pháp quốc tế này. Nhiều chuyên gia còn dự báo, sự từ chối của Trung Quốc có nhiều khả năng sẽ đẩy nhanh tiến trình vụ kiện, và phán quyết cuối cùng sẽ sớm được đưa ra. Nếu phán quyết này có lợi cho phía Philippines, đây sẽ là một đòn ngoại giao giáng mạnh vào Trung Quốc.

QUỐC HƯNG