Di tích vùng phụ cận Mỹ Sơn- Di tích phục vụ tín ngưỡng, tôn giáo

Chi tiết

Được đăng ngày Thứ sáu, 22 Tháng 5 2015 01:26

Thánh địa Mỹ Sơn là trung tâm tôn giáo không những của tiểu vương quốc Amaravati mà cả vương quốc Champa một thời gian dài, được xây dựng liên tục từ thế kỷ thứ IV đến XIII. Cách kinh đô Simhapura Trà Kiệu 18km, cách thành phố Đà Nẵng 68km hướng Tây - Nam. Sự xây dựng và phát triển Mỹ Sơn có liên quan ảnh hưởng đến cả một khu vực rộng lớn và vùng phụ cận qua những dấu vết văn hóa vật chất cũng như phi vật chất.

Mỹ Sơn có hơn 70 công trình kiến trúc được xây dựng bằng hai loại vật liệu chủ yếu là gỗ, đá, trong khi đó vùng đất Mỹ Sơn được quan niệm là vùng đất thiêng nên mọi vật liệu ở đây không được khai thác. Vậy nơi lấy đất để làm gạch và đá ở đâu? Vết tích cư dân sinh sống quanh vùng thánh địa có không? Để trả lời các câu hỏi này,chúng tôi thực hiện nhiều chuyến điền dã vùng phụ cận, may mắn đã có những kết quả ban đầu khá khả quan.

Nơi lấy đất để làm gạch: Một khu đất trũng rộng lớn mà người dân địa phương gọi là Ao Vuông và cũng truyền miệng rằng đây là nơi người Hời (người Champa) lấy đất làm gạch xây Tháp. Địa danh Ao Vuông thuộc làng Ao Vuông, thôn Mỹ Sơn, xã Duy Phú, cách Mỹ Sơn chừng 3km về hướng Tây - Bắc. Ao có diện tích khoảng 10.000 m²sâu từ 3 đến 3.5m. Hiện tại, người dân địa phương đã cải tạo để canh tác nuôi cá, trồng lúa, trồng sen. Qua nhiều giai đoạn khác nhau, quá trình thâm canh cũng làm thay đổi biến dạng, di tích không còn vuông đúng như tên gọi trước kia mà thực tế ao gần giống hình bán nguyệt (ở vùng phụ cận di tích Đồng Dương huyện Thăng Bình cũng có địa danh Ao Vuông tương tự).

Vết tích lấy đá sa thạch: Ở thôn Trung Sơn và thôn Mỹ Sơn xã Duy Phú, nơi trước đây có nhiều mỏ đá gồm đá sa thạch hạt to, sa thạch mịn, màu xanh nhạt, màu xám...hiện nay người dân địa phương tiếp tục khai thác số đá còn lại để xây nhà, sân hay các nhu cầu xây dựng cần thiết khác. Do đó, vết tích khai thác của người Chăm đã bị thay đổi còn lại rất ít. Địa bàn khai thác đá của người Chăm còn rộng ra đến vùng xã Duy Tân, Duy Thu cách Mỹ Sơn 7 đến 10km (vết tạo tác của người Chăm trên đá dễdàng nhận ra đó là lổ chạm để chẽ đá khá to và sâu, vết đục thô).

Lăng Bà Thu Bồn: Tọa lạc ở làng Thu Bồn Tây, xã Duy Tân, cách Mỹ Sơn 8 km về hướng Tây - Bắc, thờ bà Pô Pô, nữ tướng người Chăm. Tương truyền Bà là người có công giúp đỡ dân nghèo, chữa bệnh cứu người, từng là nữ tướng trong lúc lâm nguy đã tử trận ở sông Thu Bồn, người dân nhớ ơn đức của Bà mà lập lăng thờ tại đây. Lăng hư hỏng nhiều qua thời gian và chiến tranh, công trình kiến trúc hiện nay được xây lại cách đây mười năm. Chỉ có di nhất một tấm bia Chăm còn cả đế bia ở phía trước, bên mặt trái lăng có dòng chữ Phạn.

Đình làng Tỉnh Yên: Tọa lạc ở làng An Hòa, thôn Tỉnh Yên, xã Duy Thu. Tên vị thần được tôn thờ trong đình không cụ thể. Hằng năm, vào ngày 16/3 Âm lịch, dân cư địa phương tổ chức cúng thần cầu an lành, man mắn. Đình làng đã được làm mới theo kiến trúc Việt, vết tích Chăm còn lại là đống gạch ở bên cạnh và một khối đá hình bán nguyệt (có lẽ là bậc cấp cửa?). Riêng bò thần Nandin đã chuyển về Nhà văn hóa huyện Duy Xuyên.

Hòn Đá Dựng: Ở Đồng Đá Dựng thuộc đội 6, thôn Trung Sơn, xã Duy Phú có hòn đá vuông, to, nhô hẳn lên mặt ruộng, khối đá gần giống như khối lập phương. Mặt trên có kích thước cạnh Đông dài 283cm, cạnh Bắc dài 275cm, cạnh Tây dài 264cm, cạnh Nam dài 262cm, chiều cao kể từ mặt đất lên 190cm (phần chìm trong lòng đất hơn 60cm ).

Bề mặt đá có vài khe nứt sâu. Nguyên nhân, do hạn hán khắc nghiệt kéo dài đã tác động làm đá nứt vào khoảng những năm 1970. Những vết tạo tác thô nhám lồi lỏm có chủ ý nhưng khó xác định mục đích? Theo lời của một số ngươì lớn tuổi ở làng thì đây là phần lỏi đá còn lại sau khi những phần đã được lấy đi để dùng cho mục đích xây tháp. Tuy nhiên, quan sát kĩ, chúng tôi nhận định như sau: Căn cứ vào các mặt đá (trừ mặt trên) không thấy dấu vết lổ đục chạm để chẻ đá, bốn mặt xung quanh được tạo tác khá trau chuốc bằng phẳng nên các dấu vết khai thác chẻ đá ban đầu không còn. Hơn nữa, khối đá có bốn mặt Đông - Tây và Nam - Bắc chắc hẳn khối đá được thực hiện có chủ ý đặt để ngay vị trí giữa đồng ruộng. Có thể là bàn tế trời đất cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Tuy nhiên, để có câu trả lời chân xác cần phải có thời gian tra cứu, đối sánh và thực hiện khảo cổ học xung quanh khối đá và những vị trí liên quan để bổ sung những thông tin cần thiết .

Lê Minh- Văn Cường- Văn Thọ