Năm 2002 trong lúc xây dựng Đình Làng Xuyên Tây, thị trấn Nam Phước, người ta phát hiện tấm bia đá cổ bị chôn vùi dưới đất. Ông Trần Châu ở xóm Mỹ Thành của Làng Xuyên Tây không cho thợ hồ bỏ xuống làm móng, mà đã cọ rửa bùn đất rồi dựng ở trường rào của Đình Làng từ năm 2002 đến nay.   Ông Trần Văn Hảo hiện là hiệu Phó trường Tiểu học số 3 Nam Phước, người làng Mỹ Xuyên Tây đã dùng mọi cách để nhận biết mặt chữ khắc trên tấm bia cổ làm bằng đá sa thạch. Ông sử dụng loại bút xóa, đồ theo các nét chữ nhiều lần và tra từ điển để hiểu nội dung ghi trên tấm bia. Tuy nhiên, khó hiểu hết một cách chính xác và đầy đủ. Sau đây là ý nghĩa các ký tự khắc trên bia do ông Trần Văn Hảo dày công tra cứu:

      Tính cột chữ số 1 từ bên phải, cột số chữ 7 ở bên trái người đọc:

      Cột1:  Đường 榮 vinh(=荣) 花 hoa 下 hạ 吟  ngâm: 前 tiền  人  nhân (tiền nhân ýchỉ lớp người đi trước, người xưa) 思 tư (nhớ, nghĩ)

      Cột 2: 之 chi ; 氣 khí: Hơi thở 屬 thuộc; 荒 hoang: 落 lạc (hoang lạc là hoang phế, thất lạc) 何 hà  本 bổn社 ; xã:  Ðền thờ thổ địa.

      Cột 3: 從Tùng (tòng) 之 chi ; 憶 ức: Nhớ;念 niệm 嚴 nghiêm  父phụ (ức niệm nghiêm phụ là tưởng nhớ người cha nghiêm nghị)

     Cột 4: 何 hà 一 nhất; 百 bách; 貫 quán 錢（钱）tiền 年  niên (nhất bách quan tiền: một trăm quan tiền) {tương truyền ở địa phương: có ai đó ở tộc Nguyễn đã cúng một trăm quan tiền để xây nhà "hội hương", là nơi họp làng, ở bên cạnh Đình Làng).

      Cột  5: 腠  thấu: Nếp nhăn trên da;息  tức: Hơithở;平 bình;二 nhị nhị;老  lão;興 hưng

     Cột 6: Tự Đức 嗣德; nhị thập nhị niên 二十二年 ; Kỷ Tỵ  己巳; 四 tứ; 月  nguyệt; 吉  cát日 nhật (tấm bia được lập vào một ngày tốt tháng Tư năm Kỷ Tỵ, lúc Tự Đức làm vua được 22 năm, tức là năm 1869)

      Cột7: 右  hữu (bênphải) ; 居  cư; 仝 đồng; 奉 phụng; 供 cúng ; 立 lập; 石  thạch.

      Trong cột số 7 này có hình dạng chữ ghi tên 2 người tộc Nguyễn nhưng không rõ tên gì. Hai người đó đồng phụng cúng "nhà họp làng", nên làng lập tấm bia đá này để ghi công đức.

    Ở đầu cột số 7 này, dưới chữ "右hữu" có một chữ bị mất nhiều nét, tạm gọi là chữ X, nếu kết hợp 3 chữ "右X居" sẽ thành một địa danh cổ ở vùng đất Mỹ Xuyên Tây, cũng có thể là người cư trú ở "bên hữu ngạn dòng sông đào" (hiện còn dòng sông đào chia Mỹ Xuyên thành 2 làng: Mỹ Xuyên Đông (tả ngạn sông Đào) và Mỹ Xuyên Tây (hữu ngạn sông Đào).

   Đình làng Mỹ Xuyên Tây. Ảnh: Văn Hảo

   Tương truyền, có một bà con gái ông tộc Nguyễn nào đó đã cúng tiền xây nhà "hội hương" bên cạnh ngôi Đình Làng cũ thời xưa, tức là ngôi Đình nhìn về phía Bắc, nhìn về phía Sông Đào, nhìn về phía Đình Mỹ Xuyên Đông ở bên kia Sông Đào. Từ 1930, Làng Xuyên Tây xây lại ngôi Đình mới, quay hướng nhìn về phía Nam, ngay nền Đình hiện nay.

    Hai cột bên trái ghi niên hiệu của tấm bia là “Tự Đức nhị thập nhị niên, Kỉ Tỵ tứ nguyệt cát nhật”, mà Tự Đức 嗣德 làm vua từ năm 1847 nên tấm bia này được làm ra khi Tự Đức làm vua được 22 năm, là vào năm 1869, cách nay (2016) đã được 147 năm.

     Có lẽ thời điểm 1869 khó đi xa nên người xưa đã dùng loại đá nhám (sa thạch) có sẵn ở vùng núi gần nhất của xã Duy Sơn, để dễ khắc chữ nét nhỏ, nhưng ngược lại dễ bị phân rã do nắng mưa nên ngày càng mất dạng chữ.

     Thiết nghĩ, tấm bia đá cổ ở Đình làng Mỹ Xuyên Tây là một di vật quý giá cần được bảo vệ, bảo tồn. Các cụ cao niên làng Mỹ Xuyên Tây có tâm nguyện dựng lại tấm bia cổ dưới gốc cây đa, bên cạnh dựng một bia ký bằng chữ quốc ngữ để mọi người có thể đọc hiểu dễ dàng. Ông Trần Văn Hảo cũng mong các nhà nghiên cứu, học giả, cán bộ có chuyên môn hoặc những ai có tư liệu gì liên quan tấm bia cổ, giúp làng Mỹ Xuyên Tây làm sáng tỏ hơn về tấm bia cổ và lịch sử của làng để gìn giữ, phát huy và lưu truyền lịch sử hình thành và phát triển của làng Mỹ Xuyên Tây cho muôn đời sau.

Hoàng Thơ - Văn Hảo     

fShare

Tweet