Dưới cái nắng oi ả giữa hè và bụi cát mịt trời từ các công trường đang thi công lân cận, khu lăng mộ Bà chúa tằm tang Đoàn Quý Phi - Hiếu Chiêu Hoàng Hậu ở gò Cốc Hùng, thôn Chiêm Sơn (xã Duy Trinh, Duy Xuyên) càng ảm đạm và buồn hiu hắt. Là một di tích lịch sử cấp quốc gia được công nhận từ năm 2011 thế nhưng lăng mộ Quý phi họ Đoàn đang rơi vào cảnh xuống cấp và bị lãng quên.
Hiu quạnh mộ phần Đoàn Quý Phi. Ảnh: QUỐC TUẤN
Ngay bên biển công nhận di tích cấp quốc gia được dựng kiên cố là lối mòn dẫn vào cổng lăng mộ. Điều đáng nói là lối mòn nhỏ dẫn vào cổng di tích um tùm cây dại. Nếu là du khách hoặc khách vãng lai có tìm đến thăm chắc hẳn họ sẽ phải chùn bước và quay ra bởi sự hoang vắng và khó khăn của con đường dẫn vào di tích này. Đáng buồn là ngay đối diện với lăng mộ của Đoàn Quý Phi, con đường dẫn vào mộ phần của các tộc họ, người dân được xây dựng rất kiên cố và có bậc thang bằng xi măng để đi vào thăm viếng.
Đoàn Quý Phi tên thật là Đoàn Thị Ngọc ( 1601 - 1661 ) là thê tử của chúa Thượng Nguyễn Phúc Lan và là thân mẫu của thế tử Nguyễn Phúc Tần. Bà có đóng góp rất lớn vào việc phát triển nghề trồng dâu nuôi tằm ở vùng hạ lưu sông Thu Bồn nên được ca tụng là “Bà chúa tằm tang”. Vào ngày 17.5 âm lịch hàng năm tại làng Chiêm Sơn quê hương bà và nhà thờ bà ở làng Đông Khương 2, tộc Đoàn Quảng Nam đều tổ chức lễ tưởng niệm bà.
Vượt qua lối nhỏ vòng vèo dẫn tới cổng chính của lăng, không ai tin rằng đây là một di tích cấp quốc gia bởi sự hoang tàn của nó. Cánh cổng sắt bị khóa bởi một sợi dây xích hoen gỉ. Muốn vào bên trong, người viết phải chui qua bức tường ngoại thành bao bọc khuôn viên di tích đã bị đục phá thành những lỗ hổng đủ để lọt qua.
Bên trong khuôn viên di tích, chậu cây trơ trọi, cỏ dại mọc tràn. Khung cảnh trên cũng phản ánh một thực trạng chính là việc lăng mộ Đoàn Quý Phi gần như bị lãng quên và “năm thì mười họa” mới có người ghé thăm. Ý thức kém của vài người dân địa phương cũng là một nguyên nhân không nhỏ dẫn tới sự xuống cấp của di tích khi thả rông trâu bò và làm hư hỏng các thành tố của khu lăng mộ.
Bà Lưu Thị Hiền Phương - Trưởng phòng VH-TT huyện Duy Xuyên cho hay: “Trước đây lăng mộ Đoàn Quý Phi rất hoang phế và đã được trùng tu lại nhiều lần, lần gần nhất và quy mô nhất là vào năm 2012 từ nguồn kinh phí đối ứng của tỉnh và huyện nhưng đã nhanh chóng xuống cấp do đây là khu vực xa dân cư và hẻo lánh”. Việc để lăng mộ Đoàn Quý Phi hiu hắt và xuống cấp là một nỗi buồn với những người yêu mến và thích tìm hiểu về cội nguồn văn hóa dân tộc.