Sau lễ kết nghĩa giữa hai tỉnh Thanh Hóa- Quảng Nam vào tối ngày 12.3.1960, tại Nhà hát thị xã Thanh Hóa( nay là thành phố Thanh Hóa), các huyện, thị giữa hai tỉnh cũng lần lượt tổ chức lễ kết nghĩa: huyện Đại Lộc với huyện Tĩnh Gia, thị xã Hội An( Thành phố Hội An) với thị xã Thanh Hóa( Thành phố Thanh Hóa), huyện Điện Bàn( Thị xã Điện Ban) với huyện Hoằng Hóa, huyện Thăng Bình với huyện Đông Sơn, huyện Hoà Vang( Thành phố Đà Nẵng) với huyện Quảng Xương, huyện Quế Sơn với huyện Thọ Xuân, huyện Duy Xuyên với huyện Nông Cống…

Cầu Chuối vừa được khánh thành đưa vào sử dụng tháng 1-2020 có sự đóng góp của nhân dân huyện Duy Xuyên. Ảnh: Khánh Phương
60 năm đã trôi qua - kể từ ngày kết nghĩa biết bao nghĩa tình giữa tỉnh Quảng Nam với tỉnh Thanh Hoá nói chung, giữa hai huyện Duy Xuyên với huyện Nông Cống nói riêng. Bằng những phong trào, việc làm cụ thể giữa hai huyện đã cụ thể thể hoá tinh thần kết nghĩa phù hợp với mỗi giai đoạn, của mỗi địa phương. Huyện Nông Cống đã hưởng ứng phong trào “ Vì miền Nam ruột thịt, vì Quảng Nam kết nghĩa”, tiễn đưa hàng ngàn người con vào Quảng Nam, Duy Xuyên cùng chung chiến hào chiến đấu chống Mỹ, giải phóng miền Nam ruột thịt; kề vai, sát cánh cùng Quảng Nam, Duy Xuyên trên tuyến đầu chống Mỹ.
Trong công cuộc chống Mỹ cứu nước, ở những giai đoạn ác liệt nhất, từ An Hoà, Đức Dục, Thu Bồn, Kiểm Lâm cho đến Hòn Bằng, Xuyên Trường, Văn Quật, vùng cát khu đông Duy Xuyên, là những chiến trường khốc liệt nhất bên cạnh cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang huyện Duy Xuyên còn có cán bộ, bộ đội là người con huyện Nông Cống kết nghĩa cùng chung chiến hào chia lửa, diệt thù. Giai đoạn 1970-1972, lực lượng an ninh Duy Xuyên có đồng chí Lê Đình Dinh làm Trưởng ban an ninh huyện và nhiều đồng chí từ huyện Nông Cống vào chi viện cho chiến trường huyện Duy Xuyên. Các cán bộ, chiến sĩ huyện Nông Cống kết nghĩa vào chiến đấu ở chiến trường huyện Duy Xuyên đã nhận được sự giúp đỡ chí tình của Đảng bộ và nhân dân huyện Duy Xuyên. Các đồng chí đã ba cùng: cùng ăn, cùng ở, cùng chiến đấu với cán bộ, chiến sĩ và nhân dân huyện Duy Xuyên.
Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước thành công, miền Nam hoàn toàn giải phóng, non sông thu về một mối, ngày vui khải hoàn biết bao nhiêu cuộc đoàn viên của những người con huyện Nông Cống còn vương mùi thuốc súng, vết thương trên mình trở về quê hương. Nhưng cũng có hàng trăm cán bộ, chiến sĩ ngã xuống, mãi mãi nằm lại đất lành Duy Xuyên. Hiện nay ở đền liệt sĩ của huyện Duy Xuyên có 3200 liệt sĩ chưa rõ họ tên ở các tỉnh phía bắc, trong đó phần lớn liệt sĩ là con em của huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa, và ở các nghĩa trang liệt sĩ xã, thị trấn của huyện Duy Xuyên là nơi yên nghỉ đời đời của các anh hùng liệt sĩ –những con yêu dấu của vùng đất xứ Thanh, của huyện Nông Cống. Những liệt sĩ có tên và không có tên đã hoá thân vào đất Mẹ Duy Xuyên. Những ngôi mộ liệt sĩ, chỉ có một vài thông tin ít ỏi: Mộ liệt sĩ. Họ và tên: chưa rõ. Đơn vị:…..; Hy sinh:….; quê quán: Thanh Hóa. Những ngôi mộ như thế đang là nỗi ray rứt khôn nguôi, là trách nhiệm của Đảng bộ và nhân dân hai huyện kết nghĩa Nông Cống- Duy Xuyên, của thân nhân gia đình trong việc tìm kiếm danh tính của các liệt sĩ, tìm thân nhân, đơn vị của các liệt sĩ. Mấy chục năm, sau ngày quê hương hoàn toàn giải phóng, Đảng bộ và nhân dân huyện Duy Xuyên đã làm hết mình và sẵn sàng tạo điều kiện tốt nhất để thân nhân tìm kiếm hài cốt liệt sĩ là người con của quê hương Thanh Hóa đã yên nghỉ tại các nghĩa trang liệt sĩ trong huyện. Hàng chục trường hợp liệt sĩ đã tìm được tên tuổi, quê quán, đơn vị công tác và gia đình.
Nghĩa tình thuỷ chung son sắc trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước càng được phát huy trong công cuộc xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng giữa hai huyện kết nghĩa Nông Cống- Duy Xuyên. Hàng năm, vào những dịp lễ Tết, kỷ niệm ngày thương binh liệt sĩ 27/7, hai huyện đều cử đoàn đại biểu thăm hỏi, tặng quà, động viên lẫn nhau; trao đổi thông tin về tình hình phát triển kinh tế - xã hội, đời sống nhân dân của hai huyện. Đặc biệt, là trong những đợt thiên tai lũ lụt, lãnh đạo hai huyện kịp thời hỏi han về tình hình thiệt hại, động viên về tinh thần giúp đỡ về vật chất. Cụ thể như trận lũ lịch sử năm 1998, lũ vừa rút là các đồng chí lãnh đạo huyện Nông Cống đã vượt hơn 700 cây số có mặt tại huyện Duy Xuyên đến thăm hỏi về tình hình thiệt hại do bão lũ gây ra cho đồng bào huyện Duy Xuyên và hỗ trợ 15 triệu đồng, giúp đỡ những gia đình bị thiệt hại nặng trong bão lũ. Bão số 6, năm 2006 chưa tan, các đồng chí lãnh đạo huyện Nông Cống đã đến chia sẻ những thiệt hại, mất mát và hỗ trợ 30 triệu đồng cho huyện Duy Xuyên. Và, trận bão số 9 và lũ lớn năm 2009, huyện Nông Cống đã cử lãnh đạo đến huyện Duy Xuyên thăm hỏi tình hình, hỗ trợ 100 triệu đồng và đến tận nhà 4 gia đình có người thiệt mạng trong lũ thăm hỏi, động viên và tặng quà. Ngược lại, huyện Duy Xuyên lụôn dõi theo từng hơi thở của người anh em kết nghĩa Nông Cống, như trận bão lớn năm 2001 gây thiệt hại nặng nề về tài sản của nhà nước và đồng bào huyện Nông Cống, các đồng chí lãnh đạo huyện Duy Xuyên vượt hàng trăm cây số đến với đồng bào huyện Nông Cống, sẻ chia và ủng hộ 15 triệu đồng để các gia đình bị thiệt hại nặng bớt phần khó khăn. Năm 2010, huyện Duy Xuyên đã đóng góp nửa tỉ đồng để huyện Nông Cống xây dựng nghĩa trang liệt sĩ. Và năm 2012, huyện Nông Cống đã đóng góp 500 triệu đồng xây dựng đền tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ huyện Duy Xuyên. Còn rất nhiều việc làm sâu nặng nghĩa tình đồng chí, đồng bào giữa Đảng bộ và nhân dân hai huyện Duy Xuyên- Nông Cống kết nghĩa. Giúp đỡ nhau trong khó khăn, gian khổ, hai huyện kết nghĩa Nông Cống- Duy Xuyên còn thường xuyên trao đổi học tập với nhau những kinh nghiệm trong công tác lãnh đạo, quản lý, tổ chức, xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng; giới thiệu những mô hình mới xây dựng chủ nghĩa xã hội với nhau.
Vào dịp kỷ niệm ngày thương binh liệt sĩ 27.7.2018, đoàn đại biểu lãnh đạo huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa kết nghĩa do đồng chí Mai Nhữ Thắng – Phó bí thư huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện dẫn đầu đã đến thăm và làm việc tại huyện Duy Xuyên. Tại đền liệt sĩ huyện Duy Xuyên và tượng đài Vĩnh Trinh, đoàn đại biểu lãnh đạo huyện Nông Cống (tỉnh Thanh Hóa) kết nghĩa và huyện Duy Xuyên tổ chức trọng thể lễ dâng hương các Anh hùng liệt sĩ. Lãnh đạo huyện Nông Cống trao tặng 20 suất quà cho các mẹ Việt Nam anh hùng và gia đình có công cách mạng tiêu biểu ở 2 xã Duy Hòa và Duy Châu, với tổng giá trị 20 triệu đồng và trao tặng 145 suất quà cho các gia đình có công cách mạng trên địa bàn huyện Duy Xuyên, mỗi suất quà trị giá 1 triệu đồng.
Tháng 3.2018, Đoàn đại biểu lãnh đạo huyện Duy Xuyên đã có chuyến thăm và trao đổi kinh nghiệm xây dựng xã nông thôn mới của huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa kết nghĩa. Hai đoàn đã trao đổi kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới. Huyện Nông Cống có diện tích tự nhiên 28.700ha, trong đó diện tích đất nông nghiệp trên 14.000ha; với 29 đơn vị hành chính bao gồm 28 xã, 1 thị trấn; dân số 183.000 người; có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng, đặc biệt là nguồn tài nguyên khoáng sản. Năm 2012, địa phương phát động xây dựng xã nông thôn mới, đến đầu năm 2019 toàn huyện có 19 xã được công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới và cuối năm 2020 sẽ có thêm 9 xã đạt chuẩn xã nông thôn mới và huyện phấn đấu đến cuối năm 2020 được công nhận huyện Nông thôn mới.
Huyện Duy Xuyên hiện có 9 xã được công nhận xã nông thôn mới, 6 khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu. Hai xã Duy Tân và Duy Thu phấn đấu đến giữa năm 2020 được công nhận xã nông thôn mới. Huyện Duy Xuyên phấn đấu đến giữa năm 2020 được công nhận huyện nông thôn mới gắn với quá trình đô thị hóa. Thị trấn Nam Phước đang xây dựng loại IV. Hai xã Duy Nghĩa và Duy Hải xây dựng đô thị loại IV.
Ông Nguyễn Tấn Lâm, nguyên Bí thư huyện ủy Duy Xuyên bồi hồi, xúc động nhớ lại: “ Đầu tháng 12 năm 1972, ông tham gia du kích xã Duy Thành, bị thương và được đưa ra miền bắc điều trị, trong lúc chờ chuyển tiếp đến trạm điều dưỡng thương binh 850 bệnh viện Yên Định, ông được tổ chức ở tạm tại nhà ông Lê Văn Lạo và bà Lê Thị Vóc ở xóm Đình Kiêm, xã Tân Phúc, huyện Nông Cống. Ông được gia đình cưu mang, chăm sóc, nuôi dưỡng. Ở nhà bà Sáu có 1 tuần lễ, nhưng đối với ông trở thành kỷ niệm không bao giờ quên công ơn nuôi dưỡng, tấm lòng sâu nặng của gia đình bà Sáu”.Một lần cùng đi với đoàn đại biểu của huyện Duy Xuyên về thăm huyện Nông Cống kết nghĩa. Ông Lâm nôn nao tìm về thăm nơi đầy ắp kỷ niệm của mình. Sau hơn 40 năm xa cách vật đổi sao dời, người còn người mất, mấy chị đi lấy chồng xa. Ông Lâm thắp nén nhang tưởng nhớ những người đã cưu mang mình trong những năm tháng chiến tranh khốc liệt giờ đã khuất núi mà không tránh khởi nghẹn ngào xúc động.
Ông Nguyễn Công Dũng, tỉnh ủy viên, Bí thư huyện ủy, Chủ tịch HĐND huyện Duy Xuyên khẳng định: “ Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước cán bộ, chiến sĩ của 2 huyện kề vai sát cánh với nhau chung một chiến hào chiến đấu. Sau khi đất nước hoàn toàn thống nhất hai huyện xây dựng mối quan hệ kết nghĩa tiếp tục duy trì và phát triển lên một bước tiến mới, hai huyện thường xuyên thông tin với nhau về tình hình phát triển kinh tế- xã hội; thăm hỏi gia đình chính sách; chia sẻ với nhau trong những lúc khó khăn, nhất là lúc thiên tai bão lụt. Những hoạt động này càng thắt chặt hơn nghĩa tình sắc son Duy Xuyên- Nông Cống kết nghĩa”.
Hoàng Thơ