Chỉ tay ra bờ nam biển Cửa Đại, ông Trần Văn Hiền (thôn Trung Phường, xã Duy Hải, Duy Xuyên) ngậm ngùi: “Biển càng ngày càng xâm thực sâu vào khu dân cư. Không chỉ vậy, gia đình tôi bao đời nay sinh kế bằng nghề rớ, vậy mà đã 2 năm nay không thể kéo rớ được lần nào. Ở lại thì không thể mà di dời thì làm sao xây được nhà để an cư”. Khi chúng tôi đến bờ nam biển Cửa Đại đoạn qua thôn Trung Phường, gia đình ông Hiền đang lúi cúi xúc cát độn vào bao tải để chắn sóng và chắn cát, nhưng đây cũng chỉ là giải pháp tình thế, thậm chí chỉ là… dã tràng xe cát. Thực tế đã cho thấy, trong phạm vi gần 2km đoạn qua thôn Trung Phường, mỗi năm biển ăn sâu vào đất liền đến 50m. Chỉ mới 2 năm qua, rừng phi lao chắn sóng tại đây đã bị biển nuốt chửng. Đến thời điểm này, trong số gần 20 hộ dân bị biển đe dọa, chỉ mới có 5 hộ di dời vào khu tái định cư Xói Lở của thôn Trung Phường. Hàng ngày, 13 hộ dân, trong đó có gia đình ông Hiền vẫn sinh sống trong cảnh bất an. “Nhà nước hỗ trợ 20 triệu đồng để giúp người dân đầu tư nơi ở mới tại khu tái định cư Xói Lở. Thế nhưng khoản kinh phí này không đủ giúp người dân xây dựng nhà cửa nên họ vẫn lần lữa… ở lại” - ông Nguyễn Văn Nhân, Trưởng thôn Trung Phường cho biết.

Xói lở tại bờ nam biển Cửa Đại trực tiếp ảnh hưởng xấu đến sinh hoạt và sinh kế của người dân thôn Thuận An, xã Duy Nghĩa. Đê ngăn mặn của thôn Thuận An đã bị biển gây hư hỏng nặng khiến hàng chục héc ta đất trồng trọt của người dân tại đây không thể sản xuất được trong năm 2015. Tương tự xã Duy Hải, các nghề đánh bắt hải sản ven bờ của người dân thôn Thuận An cũng bị ảnh hưởng. Theo ông Nguyễn Tấn Nam - Chủ tịch UBND xã Duy Nghĩa, hiện có 6 hộ dân ở thôn Thuận An thấp thỏm vì tình trạng biển xâm thực. “Phải kỳ công lắm, tuyên truyền nhiều lần, chúng tôi mới có thể di dời được gần 20 hộ dân tại đây vào sâu trong đất liền sinh sống. Họ sống tạm bợ đắp đổi qua ngày thì đâu đủ tiền để làm nhà, an cư nơi ở mới” - ông Nam nói. Ông Nam cho biết thêm, trụ sở UBND xã Duy Nghĩa đóng chân tại thôn Thuận An cũng sẽ bị nạn xâm thực uy hiếp nếu không đầu tư kè chắn sóng hiệu quả trong thời gian đến.

Cản trở ra khơi

Xói lở đi kèm với bồi tụ đã khiến người dân các xã Duy Hải và Duy Nghĩa lo lắng. Theo ông Nguyễn Văn Thống - Phó Chủ tịch UBND xã Duy Hải, mỗi năm vùng biển phía nam Cửa Đại bị bồi tụ thêm khoảng 0,5m từ đất và cát, qua sông Thu Bồn. Hệ lụy là tàu thuyền của ngư dân rất khó luồn lách để ra khơi. Mới đây, tàu cá QNa-03118 làm nghề rỗi của gia đình ông Trịnh Mẫn (thôn Trung Phường, xã Duy Hải) bị mắc cạn khi đang tìm mọi cách để cập bờ bán cá. “Chúng tôi càng loay hoay để đưa tàu cá vào bờ thì lại càng mắc cạn, phải cầu cứu tàu thuyền của các ngư dân trong thôn mới lai dắt được vào bờ. May lắm, nếu không thì cá thu mua tại biển đã bị hỏng hết rồi” - ông Mẫn than thở. Còn ông Võ Quốc Hai - Chủ tịch Nghiệp đoàn nghề cá xã Duy Hải thì cho biết: “Đành rằng Nhà nước đang triển khai dự án nạo vét, khai thông luồng lạch tại biển Cửa Đại. Điều quan trọng là hiệu quả mà dự án mang lại chưa khả thi đến thời điểm này. Họ khai luồng không đúng chỗ nên đất và cát cứ lại bồi lấp càng nặng nề hơn”.

Cửa Đại là nơi “tập kết” dòng chảy của các dòng sông Thu Bồn, Trường Giang đổ ra biển. Đây cũng là cửa ngõ ra biển của hàng nghìn ngư dân của các huyện Duy Xuyên, Thăng Bình, TP.Hội An. Do rất khó ra biển nên ngư dân như ngồi trên lửa mỗi khi con nước ròng. “Thủy triều xuống thấp thì rất khó mà đưa tàu ra biển. Chúng tôi chỉ mong các ngành, các cấp triển khai nhanh mà hiệu quả dự án nạo vét luồng lạch biển Cửa Đại để chúng tôi bám biển, khai thác hải sản. Bỏ mỗi chuyến biển chúng tôi thất thu hàng chục triệu đồng. Không chỉ vậy, các bạn biển mà không gắn bó thì làm sao chúng tôi đủ lao động để sản xuất được” - ngư dân Nguyễn Trọng (thôn Thuận An, xã Duy Nghĩa), chủ tàu cá QNa-90324 nói.

Theo UBND xã Duy Nghĩa, nguyên nhân dẫn đến bồi tụ nơi phía nam biển Cửa Đại là vì các công trình xây dựng mọc lên nhiều nơi cửa sông đã làm giảm dòng chảy khiến biển bị bồi tụ. Bởi vậy, ngoài nạo vét luồng lạch thì các ngành chức năng cần phải tính đến những giải pháp lâu dài như lập quy hoạch, xây dựng các công trình ổn định nơi cửa sông, đánh giá đúng tác động môi trường của các dự án đầu tư.

NGUYỄN QUANG VIỆT