Một số nhà nghiên cứu văn hóa cho rằng, nguyên tắc của lì xì là người trên ban phát cho dưới, không có ngược lại.

           Người trên ban phát cho dưới

         Tết Nguyên đán, trẻ em thường được người lớn trao tặng chiếc phong bì nhỏ có trang trí màu sắc rực rỡ, bên trong có tiền. Đó là tục lệ lì xì hay mừng tuổi trẻ em trong dịp Tết Nguyên đán. Không chỉ trẻ em mà ông bà, cha mẹ (tuổi cao) cũng nhận được “phong bì đỏ” từ con cháu.

Trong một cuộc trò chuyện với PV về tục lệ trong ngày Tết Nguyên đán, các nhà nghiên cứu văn hóa tại Cục Văn hóa Cơ sở – Bộ VHTT-DL nói rằng, phong bao lì xì hay mừng tuổi là vật trung gian để truyền tải mong muốn của người này đến người khác. Ví dụ, ông bà lì xì cho con cháu một “phong bao đỏ”, qua đó cầu chúc con cháu mạnh khỏe, gặp nhiều điều may mắn, tốt đẹp trong năm tới.

Nguyên tắc của lì xì là người trên ban phát cho dưới, người lớn tuổi đối ban phát cho người ít tuổi, không có ngược lại. Do vậy, nếu con cái lì xì bố mẹ là không đúng với nguyên tắc ban đầu.

Con cái chỉ được có quà hoặc sản phẩm của mình để báo công, báo hiếu bố mẹ về thành quả sau một năm lao động. Qua vật đó, chúc bố mẹ sống lâu, khỏe mạnh... Nếu không có sản phẩm, có thể biếu chút tiền để chúc ông bà, bố mẹ mạnh khỏe, sống lâu, không phải lao động vất vả, lấy tiền mua thuốc bổ uống.

Theo giáo sư, tiến sĩ khoa học Trần Ngọc Thêm, Trưởng Bộ môn Văn hóa học, ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn TPHCM, tục phát vốn, lì xì ngày Tết là một nét đẹp văn hóa truyền thống Việt Nam. Theo phong tục, người lớn phát vốn hay lì xì cho trẻ nhỏ, con cái mừng tuổi cho bố mẹ, ông bà.

Lì xì là người trên giúp người dưới có cơ may, tạo cho người dưới có vốn ăn. GS Thêm nói rõ, “vốn” ở đây mang tính tượng trưng nên không quan trọng mệnh giá tiền trong phong bao lì xì. Điểm đáng chú ý, tiền lì xì thường là số lẻ để biểu trưng cho sự sinh sôi nảy nở.

GS Trần Ngọc Thêm cho biết thêm, không chỉ trẻ nhỏ mà người già cả cũng được nhận “phong bao đỏ” từ con cháu. Nhưng lưu ý, người già phải đạt đến “mức tuổi thọ nhất định”. Bởi truyền thống xưa trọng người có tuổi, thêm tuổi tức là thọ. Mừng tuổi chúc ông bà thọ lâu đồng thời cũng có ý nghĩa để ông bà có “đồng ra đồng vào”.

“Không được tham tiền”

Các nhà nghiên cứu văn hóa cảnh báo, tục lì xì đang dần bị “biến đổi” trong cuộc sống hiện đại. Đáng ngại nhất, nhiều người rất coi trọng mệnh giá tiền trong phong bao lì xì. Đôi khi, lì xì nhiều – ít, dày – mỏng được mang ra làm thước đo tình cảm.

Ông Vương Duy Bảo (Cục Văn hóa Cơ sở – Bộ VHTT-DL) cho rằng, tiền lì xì chỉ là vật trung gian để truyền tải mong muốn của người này đến người khác. Ông khẳng định “ít nhiều không quan trọng”.

Ông nói: “Cơ chế thị trường làm cho người ta bắt đầu soi mói nhau đến số tiền lì xì “ít nhiều” như thế là trái đạo lý”. Cũng theo ông, quan niệm lì xì nhiều tình cảm nhiều, may mắn nhiều là “hoàn toàn sai”.

GS Trần Ngọc Thêm cho rằng, tiền lì xì có ý nghĩa tượng trưng nhiều hơn là giá trị vật chất. Do vậy, tiền lì xì không quan trọng vấn đề mệnh giá. Nếu trẻ em xem trọng số lượng tiền lì xì là lỗi tại sự giáo dục trong gia đình.

 

Nguồn gốc tục lì xì

Sự tích kể rằng, phong tục lì xì ngày Tết Nguyên đán bắt nguồn từ Trung Quốc. Theo truyền thuyết, có một con yêu quái thường xuất hiện vào đêm giao thừa, thích xoa đầu trẻ con đang ngủ ngon giấc khiến chúng giật mình khóc thét lên. Hôm sau, trẻ đau đầu, sốt cao làm các bậc cha mẹ không dám ngủ để canh phòng.

Có một cặp vợ chồng ngoài 50 tuổi mới sinh được mụn con trai. Tết năm ấy, có 8 vị tiên dạo qua nhà, biết trước cậu bé này sẽ gặp tai họa với yêu quái liền hóa thành 8 đồng tiền, ngày đêm túc trực bên bé.

Sau khi chú bé ngủ say, hai vợ chồng lấy giấy đỏ gói những đồng tiền này lại, đặt lên gối con rồi đi ngủ. Nửa đêm, con yêu quái xuất hiện, vừa giơ tay định xoa đầu đứa trẻ thì từ bên chiếc gối lóe lên những tia vàng sáng rực khiến nó kinh hoàng bỏ chạy.